Komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym, wykonującym następujące zadania:

1. wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz zabezpieczenie roszczeń;
2. wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu spadku lub sporządzanie spisu inwentarza;
3. na zlecenie sądu albo wniosek powoda zobowiązanego przez sąd osobiście doręcza bezpośrednio adresatowi zawiadomienia sądowe, pisma procesowe oraz inne dokumenty sądowe za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty;
4. sporządza protokół stanu faktycznego;
5. na wniosek organizatora licytacji - sprawuje urzędowy nadzór nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami, z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty.

W kwestii tego do kogo należy się zwrócić w sprawie prowadzenia egzekucji panuje pewna swoboda. Nie musi to być konkretny komornik. Poznań Nowe Miasto i Wilda to dla przykładu rejon właściwy dla Sądu Rejonowego Poznań Nowe Miasto i Wilda. Jednak w przypadku, gdy nie mamy zamiaru dochodzenia roszczeń z nieruchomości, możemy wybrać komornika funkcjonującego przy innym sądzie i dla prowadzenia naszej sprawy nie ma to zupełnie znaczenia, skąd będzie pochodził wybrany przez nas komornik. Wilda i Nowe Miasto w Poznaniu jako obszar właściwy dla danego sądu (i funkcjonującego przy nim komornika) nabiorą znaczenia dopiero wtedy, gdy naszym zamiarem jest egzekucja z nieruchomości. Wówczas komornika należy wybierać zgodnie z właściwością sądu, na terenie którego jest położona nieruchomość.

Do prowadzenia sprawy właściwy jest komornik prowadzący kancelarię na obszarze właściwości sądu rejonowego, w okręgu którego dłużnik ma miejsce zamieszkania (osoby fizyczne) bądź siedzibę (osoby prawne). W przypadku dochodzenia należności alimentacyjnych, właściwy będzie również komornik prowadzący kancelarię na obszarze właściwości sądu rejonowego, w okręgu którego wierzyciel ma miejsce zamieszkania.

W sprawach o wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz zabezpieczenie roszczeń, w tym europejskich nakazów zabezpieczenia na rachunku bankowym oraz wykonywanie innych tytułów wykonawczych oraz tytułów egzekucyjnych, które podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności, wierzyciel ma prawo wyboru komornika na obszarze właściwości sądu apelacyjnego, na którym znajduje się siedziba kancelarii komornika właściwego.

Wierzyciel, dokonując wyboru komornika, składa wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji pisemne oświadczenie, że korzysta z prawa wyboru komornika.

Wyboru komornika nie można dokonać w sprawach egzekucyjnych:

1. o egzekucję z nieruchomości;
2. o wydanie nieruchomości;
3. o wprowadzenie w posiadanie nieruchomości;
4. o opróżnienie pomieszczeń, w tym lokali mieszkalnych, z osób lub rzeczy;
5. w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio.

Wyboru komornika nie można dokonać również w sprawach nieegzekucyjnych:

1. o doręczenie korespondencji;
2. o spis inwentarza po zmarłym;
3. o sporządzenie protokołu stanu faktycznego

Warunkiem rozpoczęcia działania przez komornika jest posiadanie przez wierzyciela, czyli osobę chcącą odzyskać dług, tak zwanego tytułu wykonawczego. Jest to tytuł egzekucyjny, czyli dokument stwierdzający, że wierzycielowi należy się spełnienie określonego świadczenia. Na przykład zapłata pewnej sumy pieniędzy, przekazanie rzeczy (choćby zwrot pożyczonego przedmiotu) czy zapłata alimentów. Tytułami egzekucyjnymi najczęściej są prawomocne wyroki sądu, zawarte przed sądem lub w postępowaniu mediacyjnym ugody albo orzeczenia referendarza sądowego. Podsumowując: żeby zgłosić się do komornika, trzeba posiadać tytuł egzekucyjny.

Żeby komornik rozpoczął działania egzekucyjne, wierzyciel, posiadający tytuł egzekucyjny, musi do niego wystąpić z pisemnym wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Wniosek taki musi zawierać określenie jakie świadczenie ma być spełnione. To znaczy, że musi precyzować, czy chodzi na przykład o zwrot pewnej kwoty pieniędzy, czy też o wydanie jakiejś rzeczy, czy może o opuszczenie zajmowanego lokalu. Wniosek musi też określać, czy wierzyciel występuje o spełnienie całości zobowiązania, czy tylko jego części. Wierzyciel nie ma obowiązku, by we wniosku o przeprowadzenie egzekucji wskazać sposób jej prowadzenia – komornik sam ustali, jakie ma możliwości (na przykład zajęcie rachunku bankowego, zajęcie części wynagrodzenia, zajęcie przedmiotów należących do dłużnika) i wybierze te, które pozwolą mu na uzyskanie korzystnych dla wierzyciela efektów. Składając wniosek o rozpoczęcie czynności egzekucyjnych należy koniecznie dołączyć tytuł egzekucyjny, który dla komornika jest podstawą do rozpoczęcia działań. Podsumowując: komornik rozpocznie działanie, gdy otrzyma nasz wniosek z dołączonym tytułem egzekucyjnym.

Tytuł wykonawczy stanowi podstawę prowadzenia egzekucji. Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Tytułem egzekucyjnym zgodnie z art. 777 k.p.c. mogą być w szczególności następujące dokumenty:

1. prawomocne orzeczenie sądu
2. orzeczenie sądu nieprawomocne, ale podlegające rygorowi natychmiastowej wykonalności
3. prawomocne orzeczenie referendarza sądowego
4. orzeczenie referendarza sądowego podlegające rygorowi natychmiastowej wykonalności
5. wyrok sądu polubownego
6. ugoda zawarta przed sądem polubownym
7. ugoda zawarta przed mediatorem (jeżeli zatwierdzi ją sąd, to ma moc ugody zawartej przed sądem);
8. wszelkie inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej (na przykład orzeczenie sądu wydane w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, bankowy tytuł egzekucyjny, ostateczna decyzja administracyjna, wyciąg z listy wierzytelności w postępowaniu upadłościowym lub układowym danej firmy).

Należy podkreślić, iż w większości przypadków tytuł egzekucyjny sam w sobie nie stanowi podstawy do egzekucji. Dopiero po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności tytuł egzekucyjny uzyskuje miano tytułu wykonawczego, na podstawie którego można wszcząć postępowania egzekucyjne.

Klauzula wykonalności natomiast to wzmianka dokonywana przez sąd, poprzez którą sąd stwierdza, że tytuł egzekucyjny przedstawiony przez wierzyciela nadaje się do przymusowego wykonania w trybie egzekucji komorniczej. Oznacza to, że prowadzenie takiej egzekucji z udziałem komornika przeciwko dłużnikowi jest prawnie dopuszczalne. Klauzula wykonalności z technicznego punktu widzenia polega na umieszczeniu na dokumencie tytułu egzekucyjnego odpowiedniej pieczęci lub nadruku. Klauzula wykonalności jest wydawana przez sąd na wniosek wierzyciela lub z urzędu. W przypadku tytułów egzekucyjnych wydawanych w postaci orzeczeń sądowych, aby uzyskać klauzulę wykonalności, czyli żeby dane orzeczenie stało się tytułem wykonawczym - uprawniającym do jego wykonania w drodze egzekucji sądowej - musi ono najpierw uzyskać przymiot prawomocności, bądź spełniać przesłanki orzeczenia, które będzie oznaczone jako natychmiast wykonalne. Klauzula wykonalności może zostać także nadana tytułowi egzekucyjnemu, który nie jest orzeczeniem pochodzącym od sądu. Tryb postępowania o nadanie klauzuli wykonalności został uregulowany w art. 776-795 k.p.c.

Aby wszcząć postępowanie należy:

1. złożyć do komornika wniosek o wszczęcie postępowania. Wniosek powinien wskazywać oznaczenie komornika, oznaczenie stron (z podaniem imion i nazwisk bądź nazwy, adresów, numerów identyfikacyjnych PESEL, NIP lub KRS – w przypadku osób prawnych) oraz wskazywać świadczenie, które ma być spełnione. Przedmiotowy wniosek może być złożony do Komornika również za pośrednictwem portalu EPU (Elektroniczne Postępowanie Upominawcze); Komornik sądowy uprawniony jest do prowadzenia egzekucji z następujących składników majątkowych dłużnika: ruchomości, wynagrodzenia za pracę, rachunków bankowych, innych wierzytelności, z praw majątkowych, nieruchomości, ze statków morskich. Wniosek egzekucyjny, w którym wierzyciel nie wskaże konkretnych sposobów egzekucji umożliwia komornikowi prowadzenie egzekucji ze wszystkich dopuszczalnych sposobów, za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Do wszczęcia egzekucji z nieruchomości konieczne jest precyzyjne określenie danej nieruchomości (najczęściej poprzez podanie jej numeru KW) zawarte w odrębnym wyraźnym wniosku egzekucyjnym.
2. załączyć oryginał tytułu wykonawczego lub tytułu zabezpieczenia;
3. uiścić zaliczkę na poczet wydatków, które komornik poniesie w związku z prowadzeniem postępowania. Wydatkami są: należności biegłych i tłumaczy, koszty ogłoszeń, koszty transportu specjalistycznego, koszty przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą kancelarii komorniczej oraz zryczałtowane koszty przejazdu w granicach tej miejscowości, zryczałtowane koszty utrwalania czynności odbywających się poza kancelarią oraz przechowywania zapisu obrazu i dźwięku, o ile wierzyciel domagał się utrwalenia czynności należności osób powołanych na podstawie odrębnych przepisów do udziału w czynnościach, koszty uzyskania dokumentów lub informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania, koszty doręczenia korespondencji z wyjątkiem kosztów doręczenia stronom zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, postępowania zabezpieczającego lub postępowania o wykonanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, koszty działania komornika poza rewirem komorniczym, koszty przekazania środków pieniężnych przekazem pocztowym lub przelewem bankowym oraz koszty pokrycia opłaty sądowej należnej od wniosku o wpis w księdze wieczystej. Wysokość zaliczki, której żądać będzie komornik uzależniona jest od tego, czego wierzyciel domaga się we wniosku o wszczęcie egzekucji, zakresu informacji o majątku dłużnika, których dostarczy wierzyciel oraz przebiegu samego postępowania. W przypadku skutecznej skutecznej uiszczone zaliczki podlegają zwrotowi wierzycielowi .

Jeśli wierzyciel w złożonym wniosku egzekucyjnym nie wskazał majątku dłużnika, może zlecić komornikowi poszukiwanie jego majątku. Wówczas winien uiścić opłatę stałą w wysokości 100,00 zł (art. 44 ustawy o kosztach komorniczych).

Poszukiwanie majątku ma na celu ustalenie rachunków bankowych, wynagrodzenia, pojazdów mechanicznych, nieruchomości, wierzytelności (np. z tytułu umowy najmu/ dzierżawy/umowy zlecenia/umowy o dzieło). W tym celu komornik przeprowadza czynności terenowe pod adresem zamieszkania/pobytu dłużnika.

Komornik w toku prowadzonego postępowania celem ustalenia składników majątku dłużnika, dokonuje również zapytań m.in. do:

1. systemu OGNIVO (zapytanie o rachunki bankowe dłużnika), a w przypadku ustalenia rachunków bankowych dłużnika zapytanie o historię przedmiotowych rachunków,
2. CEPIK (pojazdy mechaniczne stanowiące własność dłużnika),
3. ZUS PUE (podstawa zgłoszenia do ubezpieczeń),
4. CBKW (ustalenie czy dłużnik jest właścicielem/użytkownikiem wieczystym nieruchomości);
5. do właściwego urzędu skarbowego (zapytanie o dane oraz majątek dłużnika);
6. bazy przedsiębiorców CEIDG;
7. zakładów ubezpieczeń (zapytanie o zawarte umowy ubezpieczenia ruchomości bądź nieruchomości);
8. spółdzielni mieszkaniowej , wspólnot mieszkaniowych, zarządców budynków.

Postępowanie zabezpieczające to postępowanie samodzielne, które ma charakter tymczasowy, gdyż postanowienia wydawane w jego trakcie normują sytuację prawną jedynie do czasu wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie lub do czasu zmiany okoliczności, na których podstawie zostało wydane postanowienie.

Zgodnie z art. 730 k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.

Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny natomiast istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Podstawą prowadzenia postępowania zabezpieczającego przez komornika jest:

1. postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia zaopatrzone w klauzulę wykonalności;
2. nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym, który z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia;
3. wyrok I instancji wydany w postępowaniu gospodarczym zasądzający świadczenie w pieniędzy lub rzeczach zamiennych, który z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia.

Stąd jeżeli uprawniony uzyskał jeden z wyżej wymienionych tytułów zabezpieczających oraz chce zapewnić ochronę swoich praw do momentu prawomocnego zakończenia postępowania przed sądem i zabezpieczyć przyszłą egzekucją powinien złożyć do komornika wniosek o wykonanie zabezpieczenia.

W przypadku złożenia wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, uprawniony winien uiścić opłatę stosunkową od przedmiotowego wniosku, która wynosi 5% wartości świadczenia podlegającego zabezpieczeniu.

W przypadku wniosku o wykonanie innego zabezpieczenia niż wymienione powyżej uprawniony winien uiścić opłatę stałą w wysokości 300,00 zł (art. 38 ustawy o kosztach komorniczych).

Postępowanie mające na celu wykonanie zabezpieczenia jest prowadzone przy zastosowaniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Komornik może zatem m.in. dokonać zajęcia ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego, wierzytelności, praw majątkowych obowiązanego.